Sampurasun,

Rumangsa Handarbeni, Melu Hangrungkebi, Mulat Sarira Hangrasa Wani

Kamis, 12 Agustus 2010

BABAD CIREBON (Bagian III)

ASMARADANA

Warnanen wong Pakoengwati
Panembahan Girilaja
naban tahoen sesebane
hing ngarsa Soenan Mataram
naban mangkati ngetan
woelan sapar lajen rawoeh
tanggal ping nem Rabioelawal.

Noedjoe oenining Sakati
sabab hing Pradja Mataram
hing tanggal ping nemoenene
Sekati doegi hing Iplal
kempeling para Radja
kang seba ana hing rikoe
bada Iplal sanja boebar.

Beda aneng Pakoengwati
hing Banten oenining Tabal
Soekati tanggal woloene doega maring Iplal ira
kokong ngang sing Mataram
adja ngoengkoelan hardjoe
doemateng pijambakira.

Banten sabane woes mari
woes kapohoeng dening arsa
patoegoer naban tahoene
prikati Moegel Djaketra
loenta kadja mangkana
doepi Tjarbon masih noengkoel
sina tat hing Boepatja.

Satata lawan Kadiri
Madijoen lan Banjoemas
Demak lawan Padjange
Madoera Sampang tjoeriga
sebahe hing Mataram
titip awak pijambekipoen
djoemeneng Ratoe ampilan.

Warnanen wong Pakoengwati
Panembahan Girilaja
jen beba ngetan dinerek
dening kalodahan nira
Ki Arja Salingsingngan
miwah Ki Dipati Oekoer
poenapa dening loeloera.

Ingkang nama Tandoemohi
miwah Kaki kadoerowan
hing Gebang Wandoehadjine
ingkang nama Soetadjaja
dederek hing Mataram
niniteni Goesti nipoen
larane wong angawoela.

Hing pamondokan Matawis
ora na ngadjeni pisan
jen marek maring Soenane
anglepo ana hing lemah
kondjem-kondjem ana ing lemah
ika ingkang dadi rengoe
manahe Ki Salingsingan.

Moewa ika Ki Dipati
Oekoer oematoer hing Panembahan
koelipoen doerijat koelon
anak poetoe Rasoelloellah
nemba hing wong Mataram
anak poetoe kaja isoen
toenggal asal ka Galoewan.

Moning ngapa sampoen loemiring
pangalataking Mataram
koela Goesti kang tanggo
hing banggane wong Mataram
Goesti atas kaoela
Goesti sampoen toemoet-toemoet
barkahe loeloehoer Nata.

Saestoe Sang Radja Wali
tangtoene ngaobe barkah
Panembahan adan linge
adja geroe jin rarasan
bok ana kang miharsa
tema dangdang moeli koentoel
pitenahe wong Mataram.

Moelane isoen ngabekti
ja maring Soenan Mataram
bok iki pada katambon
mengkojen sami asowan
hing ngarsane Soehoenan
soen doedokaken toehoe
Djatine ingkang soen sembah.

Amoeng adja adoe linggih
lan isoen den kapiarta
jen ana babisin ingngong
ja ta kang para Loeloerah
ngartos wangsiting Nata
mijos aneng pangangkilan.

Soenan Mataram woes linggih
ana singgasana moebjar
kinoebeng sakaprabone hing ngadjap sagoenging Nata
sami kondjeming lemah
lir pitik atoemon oeloeng
rarasi para Nalendra.

Panembahan Pakoengwati
tan tebah Loeloerah ira
ana katingal mantjorong
hing tinggaling salingsingan
Nata OEkoer pon moelat
Tandamoehi pin doeloe
tengene Soenan Mataram.

Ana linggih koersi gading
komara nelohi djagat
pinajoeng kadi Srengenge
adjeng ngenging para Loeloerah
kawengan tedja prana
pareng boebar hing ngaloenggoeh
sami dateng pamondokan.

Panembahan Pakoengwati arising kandikanira
la kaki paran was paos para Loeloerah atoeran
inggih Goesti poenika
poenapa kadi andaroe
nembe kaoela karengan
roepaning kang adi loewis.

Panembahan angandika
bok kai ora angratoe
kang katon ja ika Ejang
Soehoenan Kalidjaga
Boktan idep Djati ikoe
Djatine ingkang soen sembah.

Oeroeb-oeroeb hing Jang Widi
moeroeb mantjoer Rasoeloellah
insan kamil Djati reka ingkang pangawak tedja
mageng araga soekma
apa doedoene loeloehoer
Soenan Djati moenggeng kramat
la ikoe margane ngarti
wis iking Goesti Panembahan
dennja soekoeran ngolosod
hing sampar leboe Mataram
anoet inggeking mala
sampoen sedeng sami mantoek
mring Pakoengwati nagara.


PANGKOER

Lami-lami ning ngagesang
koedoe bae ingroeng nganing ngaoerip
Tjarbon katekanan moesoeh
ring wong atas Maroeta
Ki Dipati Ganden hing paparabipoen
wong kalang wong angloeloentang
mangan kodok mangan babi.

Sadina-dina gentoeran
ja apesta mandjer pangetokan babi
lakok eneng agawe roesoeh
maring isene desa
rarampasi singa tjabar ja den rooed
doedoewene den paroesa
ora nganggo soekane maning.

Jen den po ika toekaran
perang boeroe singa tjabar ja kambil
ora njang kirangi hoekoem ngalahakn nagara ora mikir hing
palakartining Ratoe
Panembahan Girilaja
ora den deleng Narpati.

Den anggep wong ngamandika
Mila Dipati Ganden tan den tata kering
amepes bawaning Ratoe
kang Patih Seminingrat
saoli-oli anjabili maring moesoeh
malah akeh kawat gata
wong Tjarbon akekang mati.

Koelawarga kaparoengan
akeh tatoe angadang soera wiri
wong Tjaikherang ageroe
grandaka kapoenggoengan
Ratoe Mendik apopojan ning Sang Ratoe
Penembahan Adilloellah
den gondel sakti noeloengngi.

Kranane ika wong kalang
ora kena den gawe beres oerip
den toendoeng tan gelem mamproeng
den rampek angloeloengka
datan kena den gawe sanak angoetoes
gelar kadi tjamera kera
tan ngadji bener satitik.

Ngaloentang sakamja-kamja
doedoewening akeh den paksa wani
sinemdoe dadi ageloet paten-paten brawasa
lalon-lalon anglaloe ataker maroes
angreboeti baranging lijan
tan etang dipoen pentoengi.

Dipoen perang males merang
ora kena dipoen aroe-aroehi
jen den aroe anggep lampoes
ja ta Kandjeng Panembahan
karsa toemon hing djalma kang kaja ikoe
kalih Pangoeli Djalila
hing ngiring sagoeng santri

angangge sarwaning petak
patang poeloeh poenika ingkang santri
mijosipoen saking datoen
kang sarta atakbiran Allahoe Akbar rempoeg wong oatang poeloeh
adi sabik-sabiloellah
sabille wong Pakoengwati.

Takbiran kaja Rijaja
rame rempoeg swaraning hing wong santri
angiring Pagoestenipoen
mijos ming djawi kita
beneraning Tedeng pan sigra katemoe
Dipati Ganden toemingan
hing polahira wong santri.

Ingkang sami atakbiran
soeka boengah doemado miloe moeni
amoedji poedji Jang Ngagoeng
karenan tanpa sesa
dadi miloe sainggeking Sang Ratoe
den kon moeni shadat
sakabeh wong pada ngiring.

Den Islamaken sadaja
Dipati Genden sako ela wargi
wong Kalang woes pada anoet
moengalape Sang Nata
den dodo kaken hing Pakalangan ikoe
akoempoel dadi sadesa
Pakalangan ikoe jakti.

Pan titijang selam anjar
jasanipoen Kandjeng Panembahan Giri
lajan mila-mila nipoen jwan kasebat
Djawa Pakalangan
angabdi maring Sang Ratoe
kongang lamon den edola
ping pitoe sadinamangkin.

Katampoen Ki Djalali
la jen ika sinengge kang abdi milik
Pakalangan ika ikoesabad ika wong Kalang
ikang pada teka nagara ming ratoe
gawe kalakoewan gagam
angalasaken nagari

doepi soenda pagoenoengan
sinengge abdi kasijaning Hadji
krana nalika doek maoe
ratoe ingkang toemeka
amerangi maring nagarane ikoe
marmanipoen ketang seda
lawan Pakalangan mangkin.
Lawan adja gawee lo kan
nadjan goenoeng pon beda-beda oegi
jen wangkid goenoeng prakoewon
jen ikoe abdi amat
krana ikoe Islame pinrang nging Ratoe
Islam soteh karana kala perange dening Sang Ngadji.

Jen si wong Goenoeng Pradjangan
koe mardika krana Islame dingin
ora karana pinoekoel perang dening Sang Nata
estoe ikoe soehoed dewek maring Ratoe
moela tan sinengge amat den nira wong Pakoengwati.

Doepi Djawa Kapetakan toengal lajan Pakalangan kahabdi
krana alame Sinoehoen ikoe Pangeran Petak
sabalane pada gawe roesoeh-roesoeh kaja Pakalangan oega
tan nana beda sademi.

Mila Kijai Djalita
Pangoeloene nagara Pakoengwati
ngoekoemi jen ika doesoen
kang aran kapetakan
Pakalangan toenggal bae habdi mamloek kamilik Sang Nata
Hing nagara Pakoengwati.


MIDJIL

Lami-lami hing solah maranti
sabaee wong Tjarbon
hing Mataram saban hing-hing Moeloede
datan ginggang Ki tandomohi Pandelengan mangkin
Arja Djagasatroe.

Para Loeloerah Arja Salingsingan mangkin
den nja amigatos
Malangsoemirang moeroeng hing nitine
jen ning wetan aniningali
wong ngadjar djoeri aneng aloen-aloen.

Pada ngagem tohok toer aniti
koeda pada angrok
toembak tinoembak tan pasa koelite
ana ingkang baksa amawikepeng pedang
paris atangkis sarawoek.

Pedang pinedang tanana ingkang kanin
wane kangsarogsog
balang binalang ngaken ninggeke
sinoeraken dipoen kapoki
gamelannja asri
pinatoet lan bedoeg.

Warna-warna dennja ngawi ragi
djogeding asosog wan
ingkang tandaknja angoeloer sabagi-bagi dennja mambri
kasoekaning Ngadji bala sili hatoer.

Atoer-atoer hing mantja Boepati
doemateng Sang Katong ing Mataram
kalangkoeng soekan
amingali ingkang para abdi
atoer pangoepaksi
maring Sangapraboe.

Singa nagara pada metoni
tontonan ning kono
ja wong Tjarbon den niri gawe
meton nana tontonan kang maring
Kandjeng sri Boepati wong Tjarbon sasdoe.

Matoer jen boten wonten minangkani
Grago tijang bodo boten wonte kanga tijasa
djoged pangawi raga
boten bangkit hing kasakten malih
jen nit jasaha tahoe.

Wong Mataran koedoe bae ngiri
maring anak Tjarbon
Arja Djagasatroe woewoesi
lan iki kentasa bedil
kang ageng pribadi

kinarsakna amanggoel
sarta njoeled ja ta wong Matawis
pada kamisosot
he wong wong Tjarbon poegas hing ang kowe
ja ta sinoekan dening Sang Ngadji
jen njoeleda bedil sapoedjagat ikoe.

Arja Pandelengan tandas aglis Salingsingan gatos
angiseni obat sasedenge
den enali pasek toemoeli
pijambake mandjing
sarta enal ikoe.

Noeli Arja DJagasatoe gasik
Nata OEkan gatos
ngangkat bedil dipoen panggoel
dewek Tandamohi ingkang
moelad bedil
djoemegoen agondjeng
kadi djagat lindoe

DJagasatroe wangkeng datan mosik koekoeh
eh lir papatik hing bedil
Sapoedjagat kekere
ora moendoer ora goemingsir
lir wong manggoel epring
tan katon wratipoen.

Pandelegan kang kabijas dening
obat kadi peloe
hing djandjana tan kroewan tibane
ora soewe djaragenek njanding hing ngarep ping bedil
bada masi watoe
Wong Mataram ikoe nembe oening
Laksanainja Tjarbon
Oedjar satepak katoet bebede ora kena den ina oerip
Lan ikoe gegebring saktine kajekoe.

Manda dene Bandarane jen oewis
nemor gawe katon
ika gadang poendjoel saking papake
Tjarbon koedoe den prajekani
bok manawi dadi
kamandi hing besoek.

Jen wis samono gatrane kahaksi
dening tingaling wong
adja katoengkoel nononton saktine
koedoe anjangkirang hing ngakir.

Tjotjonteging Adji
maring kangkad je koen
Di ana ratoe kang dadi sakti
gelare samono
tangtoe ikoe gelare samono
adja keroep roepane aking
kadja bibit oewi
kaligane moentjoel.

Ela ikoe marmitane dadi
Panembahan Tjarbon
den patroli hing pamondokane den talikti hing raina wengi
dateng wong Matawis den titeni doedoe.

Ja sangoene isi sega aking
den korek den tindjo
den taliktik bok ana isine
kanoetane den galoesoari
katetaning kantjing den wewer oesoeng.

Ja ikoe ngenese wong Pakoengwati
dipoen notok kaja
ja angrasa den ina pradjane
Arja Ki Dipati OEkoer.

Katoewone dening loewi-loewi
Tan den daleng oewong
Makaten oegi hing satjiptane
Wandoe Hadji Gebang kang nami
Soetadjaja dingin
mana winaringroet.

Wong Tjarbon pada rengating ati
den gawe samono
ja ingkali wong bresi tan doewe
manah digdjaja tedjaden serik
won serja sajakti teka den loeloepoed.

Ja wong setja ika teka den pratjekani
ka ta loroding wong
Tjarbon sedeng mantoeke ing grage
angngadati hing naban warsi
bada Iplal moelih
dateng pradja nipoen.


DOERMA

Rakaja Ki Dipati OEkoer hing woentat
ngari aminangkani
kiwoeling ngagoena
matek adji limoenan
malebeting dateng poeri
aneng Mataram
tan nana ingkang oening.

Malah gedang semangka hing dalem poeri
den dahar ingkang isi
koelite waloh eja geger ring wong djro poera
toemon gedang pada masih
woetoeh tan kaja
isine moesna gaib.

Mangkana oega semangka kang pada moesna
isine hanging kang masih
koelite waloeja
gawoke wong Mataram
dening tembe ameningi
kadi mangkana
oreg sadalem poeri.

Noeli ika Tandamoehi matek limoenan
loemebeting djro poeri
menangi Soenan
ika diweg toetoeras
emase dipoen tjontengi
apoe madoe pat Soenan kaget ningali.

Aningali emas kaligane ana
tjotjonteng ingkang poetih
pikir ana baja
iki ana doerbiksa
baja belis saking ngendi ngaroe maring wang
doebilah den tebih.

Enggal sira ingkang dakar winasoehan
nanging jen oewis aking kaligane ana
maning tjotjondeng pedak
Soesoenan dangoe mimikiri
dereng kamanah
ingkang ngasoeng wigani.

Noeli ana Ki Arja Salingsingan
moedja alimoenan den wisikik
mandjing hing kadat jan
amenengi kang Soesoenan
diweg dahar den ladosi
para parekan
Ki Salingsingan aglis.

Manjoengkoer hing koemise Kandjeng Soehoenan
koemise kang sasisih
ja ta sang parekan
kaget ningali Soesoenan
koemisi ilang sasisih
mantjep ngoedjiwat
Soehoenan maskitani.

Angandika koewe mesem moelat maring wang
apa koewe sarasmi
maring raganingwang
doepi mangke den oesap koemis kari sisih
adan Soehoenan
moendoet adining tjarmin.

Amratelakake koemise kang ilang
ngilo kakatjo jakti
njata koemis ilang
njata Soenan ngandika
sapa ingkang wani-wani
hing koemis ingwang
den tjoekoer kari sidji.

Noeli ana swarga oeni sabda
njaoeri hing Sang Ngadji swara
nja enja anoe njokoeran
Soenan Mataram nimbali
Papatih ira apariksa lahiki.

Ja koemiskoe ilang sasisih kelangan
teka ana njahoeri
swarane kang moen ja
aning artine apa
Ki Patih matoer wotsari
artosing basa
aning poenika kami.

Gih poenika basa tijang Tjarbon Soenda
lah ikoe marmitaning
Soesoenan Mataram
njereg jen Tjarbon ala
pada oendangana gelislakoene njetan
soegih rantjana demit.

Woes katoelap jen dadi moesoeh hing nata
wani amandjing poeri
ora lan dadalan
njoekoer koemissing Nata
ora lajan den badami
sasaha si pakoerwati.

Ja Ki Patih matoer noehoen doeka Sang Nata
anak Mas Tjarbon mangkin
pan sampoen kalilan
mantoek dateng nagaranja
pandoegi kang masih hari
rowangan nira
ngalindeng digdja demit.

Boten kados tan kasasmata hing tinggal
saking pOendi marganing
ingklang kaTjepenga
Soesoenan angandika
lah loeroegana toemoeli
Tjarbon den kena babandane mariki.

Lah ikoe marmitaning dadi tjela
Tjarbon lawan Mantawis
mantingka loeroegan
Pangeran Poerobaja
kang toemandoek angloeroegi
aneng pakoedjan
sarta para pradjoerit

doega maring Tjarbon ika masanggrahan
moenggoeh kidoeling kali
kang mangke katelan
Paronggol namanira
enggal Kjai Tandamoehi
kang loemantinga
hing gelar sing Matawis.

Katjarita Tandamoehi kang laksana
toemanding hing praweri
Pangeran Poerobaja
anjoedoek tinadahan
Tandamoehi dadi kalih
pinindo dadja
papat anggambing-ngambing.

Di ping teloe dadi woloe ingkang raha
sigra kinen malesi
doepi loemaksana
tandamoehi soemedja
anjoedoek hing tjiwakan mangka ning
ababa koedaboerak ika doemadi.

Ja Pangeran Poerobaja dawah hing lemah
narimah kawon djoerit
boebar sarta bala
wansoeli maring Mataram
atoer oening hing Sang Adji

jen Tjarbon mapan
tan kena den gagampil
ja satepak kekere karo wadjanira
tan kena den gagampi; kadi oeler timah
panas bawaning setan
poenika wong Pakoengwati
osoegi goena
setan katong ngadohi.


MEGATROEH

Jen sinoedoek dadi akeh kaja lelemboet
jata Soenann Matawis
ngoetoes sedjen wira pamoek
niroban bala braketi
goemodoeg parane ngoelon.

Ija ikoe Toemenggoeng sing Pasir Kidoel
kang goena prawiwa sakti
Pangeran nang Selateloe
soemedja andjadjal maring
koetaning nagara Tjarbon.

Doeroeng teka maring prawatesan Pakoeng
nembe doega ambeneri
toegoe mangangkang katemoe
Nata Oekoer kang ngadepi
atanding wira kammatjon.

Ingkang bala Mataram koendoer katoempoe
pada moelakipoen dening
pangaroehe Nata OEkoer
kenang oebang-oebeng dadi
polahe amider panon.

Oebang-oebeng tan karoehan lampahipoen
amemegeli kang ati
njata ika Nata Oekoer
anoelak moesoeh Matawis
tan kadoegi datang Tjarbon.

Apopojan waoe hing bandaranipoen
jen kadi moesoeh iblis
abdi dalem alalakoe
boten katik doegi-doegi
pidjer kapoejangan kapanan.

Estoenipoen amoesoeh pan dede moesoeh
kadi prang lan dedemit
tan kantenan gelaripoen
ja ta Soesoenan Matawis
angoetoes hing sedjen wong.

Sena pati soewanggi sabrang poendjoel
kait lan doekoen gentiri
wong Mataram kang angri joeng
loemoeroeg hing Pakoengwati
sedja ngempes anak Tjarbon.

Ing ngiring ing bala pirang-pirang oemboel
wong Tjarbon tan nedang-eding
Panembahan ora weroeh
jen pijambake den loeroegi
angetja-etja kemawon.

Ana soteh kang sedja noelaking moesoeh
Ki Arja Wandoehadji
hing gebang brondjot kang maoe
Soetadjaja angadepi
saking Losari kemawon.

Saking sabrang koelon hing kali doek rawoeh
para moesoeh sing Matawis
pang rahose remek-rempoeh
pada roesak den amoekir toer sadjatine baloklok.

Soetadjaja tan kesah-kesah angambek
moeng ngadeg nang sabrang kali
amatek hing ngadji nipoen
toedjoe ladjaran ngenani
bala Mataram woeslorad.

Ija moelak pangrasene ana kang ngamoek
nanging tan kroewan kang wero
kadi wawajangan nempoek
amepes njawa prasami
kandoer ingkang bala katong.

Mila kotjap ing Gebang laksananipoen
anoelan moesoeh Matawis
matoer hing bandaranipoen
jen Tjarbon kadi dedemit
oewong soteh dede wong.

Oeloer-oeloer tali barat hing lelemboet
tan kenging den kanta djalmi dados mesa dede moesoeh
memeri amese pitik
soemanggeng karsa Sang Katong.

Ja ta Soenan Mataram kalangkoeng bendoe
angraoes doerga kalilip
apa maning woewoeh imboeh
akeh sinangarja serik
kang kapentas hing Matahok.

Pan wis ana kang aserik
hing Mataram ija anamproeng
mantja maring Pakoengwati
agolong ana hing Tjarbon
doera tanggon anggon.

Mila sami pralaloe mantja anoenoet
maring Ratoe Pakoengwati
kang sabar krana Hjang Agoeng
rembesipoen Radja Wali
Koetoebing nagara Tjarbon.


LADRANG

Pakoengwati lami-lamining ngaoerip
koedoe ana
bantjana isining lahir
ora lijan ja Ki Boejoet Alas oerang.

Ja tedaking Dempoel kang dingin maranti
angka-angka
ingkang oemboel-oemboel waring
pada raraton
awangoena si karahardja.

Ja sakait lawan Ki Boejoet kang nami
Ki Soepataka
pon toeroening hamet wani
moeng tjirine dening tan hoening hing daja
koerang waspada hing gaibe doemadi goeragapan
mengke jen anemoe sandi poeharane dadi kaja-kaja botjah.

Ja ta geger gentoeraning Pakoengwati
alad-alad
Patih Seminingrat aglis
angloeroeg hing alas Bakoeng sinikara.

Sawatana prange Ki Boejoet ningkir
leber mapan
ming kapetaken den toengtik
dening Kjai Patih Tjarbon Seminingrat.

Hing Patakan aprange sawata wis
sigra boebar
angadjab samargi-margi
angroerongseb hing lakoe padang raradja.

Angararadja kanggo sangoe ning madigdig
ingrarampas
singa ing dalam kapanggih
ja den reboet wani hing tingkahira.

Boejoet OErang sabatoete sala hepti
sedja njelang Tjarbon poesaka koedjang.

Mojang Pandjoenan
katitipaken nasri
mring Soehoenan
apa benere wong titip
jen wis lawan ja koedoe angolehena.

Ja ta tan gelem ngolihaken positip
jen wis lawas
benere wong ananagi
jen matoengteng ija koedoe penerang ngana.

Ja ta sira saja angrempagi
sanak-sanak
warga Pandjoenan kang sami
amarentja hing koelon angrijoeng teka.

Sidji loro sing Kandangoer sing DJoenti
miwa ika
saking Singaradja malih
sing Dramadjoe sing Tjiasem sing Karawang.

Ja sing Pontang sing Tanara asing akeh malih
sing Djepoera
ika katilas awani
maring Ratoe Tjarbon
sedja salah tjipta.

Sedja ngangkat Boejoet OErang ngadeg Adji
ora kaja
Ki Patih Semi naliktik
pareng wengi andjedjem goena wikara.

Boejoet OErang lsgi toeroe dipoen godi
langkoeng katrap
sisirepe patih Resmi
ja wong domas batoere Ki Boejoet Oerang.

Kena kabeh ikoe pada tinangsoeli
tampa sesa
binakta ja hing ana ing
Petjattanda
ana hing Kendal Kadjaksan.
Koe wong domas wis pinandjara den Patih
Seminingrat
sadaja malebet sami.

Wong domas batoere kaki
Boejoet Oerang den beloki nang Katandan
patoet dening oli patang poeloeh wengi
noeli ika
den aeroes dening padjaksaning
Ratoe Tjarbon ana hing Kendal Kadjaksan.

Den koekoemi maoe ingkang mamaten
ija pada den esrahaken ning Djoedi ja medaling
pamanggahan pinatenan.

Doepi ikoe kang raradjah rarampasi
dipoen wedal
lakeng ning pasapon pinrih
den gitika anoeli ika den boewang.

Doepi maoe kang pada garoembjoeng pitik
kang kagebah
ora kalawan pamih
koe karsane Ratoe Tjarbon den mahappa.

Ja woes sirna rasa roesiting nagari
kabar kahan
loeloehoer Sang Radja wali
aneng Tjarbon mapan masih tedak lima.

Sidem kajon kang reka-eka pan njilib
poelih hardha
waloeja abetjik ati
emboeh besoke saikine ja wis kreta.


POETJOENG

Tan warnanen hing Mataram Ratoe Agoeng
doematenging dede manah
doematenging Ratoe Tjarbon
reh patoesan ping tiga tan antoek karja.

Kaserenging napsoe kalipoeting bandoe
asraja Walanda
Kapitan Hetal djenenge pinroh kena babandane sang Narendra.

Anak mas Tjarbon adja ora kadjoepoet
maring ngrasa ning wang
taoe rasa sira mangko
jen tjampole ikoe sobat doedoe lanang.

Jata ika Kapitan lajar minmg laoet
amargi sagara
woes kadoengkap maring Tjarbon
lampahira tangginas ja enggal papta.

Wong Tjarbon kapengel tan ana ngaroe
hing waktoe samana
tan nana Walanda toemon
adja maning oemah-oemah hing nagara.

Doeroeng ana ana Walanda djeneking Pakoeng
wong Djawa aringas
maring Walanda katemben
ija ikoe doeroeng bisa hing katanja.

Doeroeng ngarti terang ing kata malajoe
den adjak tabejan
Panembahan dereng ngartos
ja tan soewe adining pangalpoeka.

Panembahan noeroet bae ing satjatoer
ring Walanda bisa
katiga poetra anderek
Pangeran Sepoeh Pangeran Anom sada.

Kawa naha Panembahan lampahipoen
lan Kapiten Hetal
angrasa jen olih gawe pan wis katoer hing ngarsane
kang Soehoenan.

Ingkang baoe Panembahan pan tinangsoel
doemadi pratanda
arrah babadan semoene
inkang poetra kalije ngartos sing reka.

Jen kang rama angsal doekaning Ratoe
Agoeng hing Mataram
dereng ngartos ing dosane
noeli kinarsa kinoeng-kinoeng dateng pasowan.

Ginoenem repit sedja pinambrih lampoes hing pada najaka
malah wis ranpoeng goeneme boja rempoeg jen den
pedjahana ganal.

Ja karan bebeting Bantang bilih metoe
boedine rakasa
hing ngarab pan datan soewe
ja poehara dadi wisahing Soehoenan.

Ding sedjane sedja demit ambrih lampoes
sedja goena digdja
baroewang ingkang djinawe
koela warga Tjarbon woes doemoeging kana.

Ingkang Goesti Panembahan sanget ngangloe
mijosing pasowan
den moeleh-moeleh den gotong
den adji-adji binakta hing pamondokan.

Tanna dangoe Panembahan noeli laroet
goernita jen seda
den moelja-moelja sinareh
den Astana ana hing Giri Malaja.

Mila sineboet hing woeri ing nama nipoen
Kandjeng Panembahan Girilaja sinambate
goering djana jen Mas Tjarbon woes seda.

Sarta karsane Soesoenan lamon la ikoe
poetra Panembahan
tan soeka mantoeking Tjarbon
den koekoehi kekel ana hing Mataram.

Kang den arah drapona adja na soemoeloer
darapon doempoera
radja ana Ratoe Tjarbon
bilas ilang hing Tjarbon akoendang setan.

Angrobohi karaton lakoe angaroe
annjotengi dakar
njoekoer koemis lah samangko
rasakena dengda wisasating nata.

Ana rengi waktoe samono pihiboer
perang Troenadjadja
sedja bedah Matarame
poetra Tjarbon loro pan katimpal-timpal.

Greg pating biloengloeng larag-loeroeg
maring ngedi ora
poetra Tjarbon kalbesate
hing nagara Kediri pan wirandoengan.

Pirang-pirang hing Tjarbon tahoen asoewoeng
katoewagan Nata
doeroeng ana soemoeloere
doeroeng ana kang mikir ngangkat Rahardja.

Ja sing waktoe Panembahan ika laroet
doek ing babad djaman
hing sewoe limang atoese
poedjoel woeloeng poeloeh papat loemampah
doeha maringaloe anembelas tahoen
tembe ana karsa.

Soeltan Banten pasijane
apotosan ametoek kang poetra ika
kang kablesat hing Kadiri lampah hardjoe
kinen ngamitena saking Soenan Matarame
ja ta Toebagoes ingkang prasami mapagi.

Kesah maring Mataram ika anoehoen
lilane Soehoenan lamon ika poetra Tjarbon
kang kakalih
kasoehoen kahamitena.

Kang karsaken ana hing banten salimoer
toenggil toenggil melas
sanggine ing Banten bae
moenggih moenggija wontena idin Soehoenan.

Ja tan Soenan Mataram soeka doemoeloer maring penenada
hing wong Banten kang samono
kon malaksak dewek maring pangngoembaran.

Den salaksah aneng Kadiri tinemoe
dan sigra binakta
maring Banten sakalije
rena-rena Soelatan Banten adoerran.


DANDANGGOELA

Kandjeng Soeltan Banten toemoeloer asih
rempoeg lawan Morgel DJakertra
sedja ngankat Ratoe Tjarbon
Moegel Batawi darbe wawani
angadegaken Soeltan
krana Banten ikoe
angsal idin saking Mekah
lawan angsal Poesaka Rasoekan Ibrahim
pramila kinawenang.

Pangeran saking Tjarbon kakalih
mapan sampoen ja djoemeneng Soeltan
hing Banten den intrenane
noeli kinarsa mantoek maring Tjarbon doepoen katiri
Walanda sing Djaketra
ingkang naminipoen
anengge kapitan Karang lan Radja Gowa Bima
kang prasami
kinen angraksa ha Soeltan.

Embok ana panoesoel sing Matawis
ja ta Soeltan sakoro woes hardja
alinggih ana ing Tjarbon
babading djaman sewoe
nem atoes hing Tjarbon mimiti
ika djoemeneng Soeltan Walanda kang toenggoe
mimiti ana Walanda
ija ikoe Kapitan Karang roemakseng Goesti
hing sadjenggering wibawa.

Sadjedjeging amaro nagari
Kasepoehan lalawan Kanoman ija tatkala samono
Soeltan Anom kang mangoen
Kroton pijambek amoerwa poeri
sangkane toemoeroena
maring anak poetoe
dadi ana Padaleman
loro eneng djroning koeta Pakoengwati
ja tatkala samana.

Loro soteh koekoeme sawidji
pramilane jen koekoem hoem sarengan
DJoemah he ja bareng bae
ana hing Masdjid Agoeng
Panggoeloe hing Kanoman
Gilir Djoemah atoewin Rijadin
sapa hing fitri sapa hing alkoh
mangana maning oenine
Soekati sapa Moeloed
lan sapa Rijaja kalih
katong roroning toenggal
ingkang linggih Ratoe
Kapitajan doek samana
hing Kasepoehan nami Ki Arja Nadin
asale wong palekat.

Para Goesti doek samono moesi
doeroeng ngartos doemateng rarasan
malajoe marinaning gawe
djoeroebasaning woeswoes
ingkang nami Ki Arja Tjelli
ija ikoe kawitan
ming ana Toemenggoeng
aneng nagara Pakoengwati
ingkang nginger ala betjiking nagari
Soeltan soeksara pratjaja.

Joemenggoeng ika kait lan Walandi
Kapitan karang lan Radja Gowa
Radja Bima toere
moela kadoega leboer koet
a Tjarbon den boerak dadi
den gawe bentengira
anang pinggir laoet
sirnaning poesaka koeta timboel benteng
wawangoenaning Walandi
andjaga djaga Soeltan.

Lah ikoe waktoening tjaroeb oerip
akeh Walanda akeh wong Tjina
noenoet soeka hing Sang Katong
sinoekan sami koempoel
oemah-oemah hing pinggir kali
sakoeloning pabejan ngadepaken doetoe
ambandjeng patjinan dalang
pada gawe Kalanteng sabagi-bagi
atjaket lan sabandar.

Pabejan pamitjisan dadi
koemerab sakoeling bangsa-bangsa
pawalandan Kapitanne
ja Kapten karang waoe
Kapitan TJina den arani
Kapten Boerwe kawitan
ingkang pada lakoe
makoda wane pranakan
tjatjalang ingkang den woeri-woeri
djagane bok ana aprang.


S I N O M

Kawarnaha ingkang kadang
kang metoe kang saking ngapti
Pangeran Koesoemadjaja dennja karem maring soepi
tanopen anak rabi
oemah bale boerang aboer
tan ngtang sandang pangan
hing bratapaning toer gempih
mila doemadi ing barang satjipta nira.

Bisa ngambah awang-awang
lan bisa mentjala poetri
kinawenang sedjan roepa
lampah sakedap doemoegi
maring prenah kang pinrih
woes ora sangketing lakoe
karemenipoen wajang
dada lang kang wignja adi
kang sinengge hing soegoel paesan toenggal.

Datan pegat anglambajang
mangka ika anarengi
leledang maring nagara
kapareng Soeltan kakalih
diweg aniningali
benteng anjar winangngoen
Pangeran Soemadjaja
Kandikane ja iki
Kang ginawe menggoeng wadji koediran.

Natkala nabda mangkana
lari ngidjoggaken etjis
hing koeta Bentang ahobah
oreg lir boemi ginondjing
semoene mantji maringkang raji doemeh kadjekoe
tjampoer boedi Walanda
gawe benteng pasang bedil
ja ta Soeltan sakalih asroeh ngandika.

Sampoen makaten kang raka
loemajan bade madosi
tijang bodo drapon oelap
ningali benteng poeniki
doepi djeng raka serik
boten remen ning poenikoe
djandika njingkir kewala
hing parnah gen kang sepi
dan Pangeran Soemadjaja woes ajimpar.

Agoeling hing Kardjoewanan
atmane sampoen doemadi
ratoe topong Baladewa
hing pesisir kidoel nengih
ika ana hing boemi
Tjidamar gennja ang Batoe
nama Soenan Prawata
toer balampoen gagaib
goemlar asrih pada sadela.

Ja ta Goepenoer Djaketra
kaget toemon giri roesit
dadi samnja pada apjak
saradadoe angloeroegi
pirang-pirang pradjoerit
saking Djaketra koemeboel
kaligane kang pradjoerit
pada potol endase tanpa karana.

Mangkana lawan mangkana
gawokipoen wong Batawi
nembe toemon lampah perang
amorotoli pribadi
akeh pada sasiri
angloeroeg pada angandoe
sagena-gena pada
geris pada marotoli
pirang-pirang Sradadoe Djawa Walanda.

Danggome geger gentoeran
Moggel Betawi angarti
jen pisaniki koedowa anak Tjarbon ken njabili
maring Tjidamar ambrih
djimat pamoenakih loeroeg
ja ta wong Tjarbon dangdan
sarta pradjoerit Walandi
Kapitan Moeris kalawan Koemendoer adjag.

Lan Mantri Astraditaja
Soeltan Loro pan loemiring
angloeroeg maring TJidamar
pasir kidoel den poeroegi
ora manggih dangending
Tjidamar amanggih soewoeng
gawoke wong Walanda
ra manggih itoe ini
erane kang maoe apa doerbiksa.

Datan wroeha ika atma
atmane kang mangngoen goeling
ana hing gon kadjoewanan
parengika den loeroegi
dateng kadang pribadi
doemadi enggal awoengoe
kana atma moeksa ilang
mangsoep hing ragane atang.

Soeltan loro sing Tjarbon woes ngarti oega
lamon poenika kang raka
Soemandjaja den nadeling
ngangken wiratama nira
ngesemi wong Pakoengwati
anrorag-orag raji
adja katoengkoel anggoegoe koela redja Walanda
kawas kita angoemandi
para goesti hing roepane asengadja.

Sengadja tjampoer koripan
angramekaken nagari
angandjarakening jasa
amboerak jasa kang dingin
koeta Tjarbon woes bresi
kagantening benteng ngipoen
ringa-ringa hing DJagat
wera ingkang dipoen pambrih
nanging salirga gaib dadi atebah.

Toet satitik moesna ira
goerijang hing Pakoengwati
katijen dening Walandi
hing Tjarbon boentjari tebeh
ilang sagoenging mandi
tjama kapoepoena hing doedoe mila Kandjeng Pangeran
Soemadjaja asoeng wangsit
soepadosa para Goesti sadja nemaha.

Henda ilang hing goerijang
sok remadja hing ngaoerip
kang aran sagoela wenta
ingkang manis ingkang goerih
anglaloe sada lali
maring mantraning loeloehoer
tewadjoe hing kaldoenja
kal akerat kang kakeri
lah ikoe prabawa Poeloeng joen mintar.


K I N A N T I

Hing Tjarbon sawaktoe ikoe
mari seba hing Matawis
moeng asrah patoegoen djalma
saban tahoen gilir ganti
atilad wong Banten poera
patogoer hing naban warsi.

Pon toenggal parigelipoen
Toewan Morgel hing Batawi
Soenan Mataram narimahwoes ora kaoeni-oeni
apa maning hing Mataram
lagi iboer doeroeng mari.

Perang Tronadjaja nipoen
sedja ambedah Matawis
pramila aneng mataram
tan pati ngoengseda djawi
rada repeh hing wisaja
data kadi wingi oeni.

Tjarbon tentrem dening estoe
den djaga dening Walandi
kang nama Kapitan Karang
ingkang dipoen katahani
dening pambrih hing Mataram
wedi mring telik Batawi.

Mila kaoeripan nipoen
Walanda den katelingi
dening Soeltan loro pada
sing Kasepoehan wong limang atoes njoeosi
sakarepe wong Walanda
wong sewoe ingkang ngoepadeni sarta kinawenang dagang
mambrih oentoeng hing nagari.

Sakarepe tjari oentoeng
ora ana ingkang den sangketi
anggolang bala makida
hing nagara Pakoengwati
apa doedoeni wong tjina
moeng ora den gawe telik.

Tjina amoeng tjari oentoeng
ora djaga loenggoe Adji
mangkana ika wong Kadja
wong Boegis lan wong Sarani
sakarep angoelan dara
ora angraksa Narpati
tami lamining toemoewoeh
kadang dalem kang anami.

Pangeran Emas amolar
maring kang raka Sangadji
amode sanoengi andjang
kaoripan hing nagari.

Kang raka Kendal tan pasoeng
bawaning tan mandarbeni
kawasa ngadegna pangkat
ngadjaba Banten kang wis
olikokongang sing Mekah
doepi kita Pkoengwati

Bara-bara kita toewoe samene ngoelat
ngoelat ngendi adja agawe oengkara
bok temah tan makenaki
wis esak-esak kreta
adja akeh pokal-pakil

Pangeran Mas doek rengoe
adan angitar prijangga
soerat retjep hing Batawi
den dala hing pendi anjar
den toetoepi tjowet sidji.

Den dempoel lir wada madjoem
sapa djana isi toelis
den tjotjol lawan tampelang
wong sidji intere demit
doemoegi maring Djaketralampahe anoempal keli.

Hing kana salaminipoen
ana hing tanah Batawi
tanama kang pidoelija
angrantoen anang oemaning
toekang sajoer hing Djakerta
tatamane sang Morgil.

Malah rerewang njanjapoe
njiram keboen koenti wiri
sing kene marganing bisa
katemoe lawan sang Morgil
tatkala Goepenoer leledang
sore-sore niningali.

Maring sasajoeran nipoen
patoesan Tjarbon agasik
angatoeraken kang soerat
Morgel Goepenoer sampoen tampi
soerat kaharti sadaja
adan sang Morgel Batawi.

Ika sang Morgel Batawi
lawan Soeltan Banten poeri
jen ana kadang pakoed ja neda adjang hing ngaoerip
Soeltan Banten mapan rempog
pisan lamon den doeloeri
pan sinoengan adjangipoen
sing Kasepohan pinardi
maringana adjang gesang
limolas desa mangkin
sing Kanoman mangkana
limolas desa pinardi.

Wandening djenengan nipoen
di sone ika ngoeroeni
lalaerine Panembahan
lah ikoe marganing dadi
hing Tjarbon Ratoe tiga
doek babading DJaman Kali
hing sewoe nem atoes poendjoel
teloelas tahoen djedjegi ja ta sang Morgel Djakerta
angintar toelis kang maring
Tjarbon hing Kapitan Karang
soerat angkataning Adja.

Panembahan sampoen loenggoeh
Ratoe Mandita ngadjasi
angreh teloeng poeloeh desa
pigegeling wargi-wargi
Kasepoehan lan Kanoman
Woes marem kang lagi roentik.

Salat Djoemah gilir teloe
hing nagara Pakoengwati
pandjaksane pan titiga
karatone mapan nganpil
maring pradja Kasepoewan
dening ana titik roentik.

Ming Kanoman ana rengoe
rengating mana wawangi
toer ta ikoe Sri Kanomam
toenggal saja ja babibi
woes karsaning Allah oega
tjawenga kagiri-giri.

Petjat mati dennja rengoe
naging datan dadi roesit
hing atoering nagara
loemari anoeli dadi
hardjane kang panagara
salameting gira roesit.


ASMARANDANA

Lami lamining ngaoerip
pada ngintar kahoenggoehan
kang dadi tjager akire
adja geseh hing soeloer
kang gadang njoeloeran
ingkang rama lamon lampoes
sinoengan dingin pratanda.

Nama Pangeran Dipati
anang pradja Kasepoehan
Djamaloedin kang gadane
soemoeloera ingkang rama
bendjang jen woes seda
hing linggih winangoen tangtoe
talitih Nalendra dipa.

Doepi hing Kanoman wasis
bawan ning sanget memeleng
wantoe kandjjaran loenggoehe
anoman wong anjar mela
beda wong Kasepoehan
lalorining datoe agoeng
sing ngalem Soesoenan moela.

Wong Kanoman sanget pikir
kawangoen tjager hing manah
ingkang sengge sawadine
sadoeroeng-doeroeng ngilina
Soeltan anom asadja
abadami lan Goepenoer
miwah Soeltan Banten poera.

Panoehoene ingkang siwi
den oedanga nama Soeltan katjagerna namane bae
nanging ngora mela pradja
pom masi nang Kanoman
dadi Pati loenggoehipoen
moeng namane bae Soeltan
darapan enaking ngati
hing woeri adja memelang
Morgel Djakerta anderek
salarsaning Nata
doemoeloer maring kadang

Tjarbon Kanoman kang soenoe
kinawenang nami Soeltan
Soeltan Tjarbon ingkang
Arija Mandoeraredja
hing ngadoenane etja hing manah
tjagen ring woeri soemoeloer
sirna rasa mana melang.

Djeng Panembahan pon pikir
wangoen tjager maring poetra
den asri nenggeh namane
Pangeran Dipati ana
hing sri Panembahan
mangkana Ratoe hing Pakoeng
dennja angraksa toeroenan.

Ing Kasepoehan kang siwi
ika ikoe ingkang nama
djeng Pageran karerange
rajinipoen Djeng Pangeran
Dipati Kasepoehan
lan Djeng Pangeran Toemenggoeng
lan Pangeran Natasoerja.

Kadjalan ingkang nami
Pangeran Djawikarta
kalawan Djenga Pangerane
Soerjadiningrat kang naina
Djeng Pangeran Soerjanata
doepoe warga istri nipoen
poenika ingkang paparab.

Ratoe Radja Joepawestri
ikoe poetra Kasepoehan
doepi poetra Soeltan anom
estoeng djengger hing wibawa
krana poetra Kanoman
akeh sinongan loeloenggah
Kadipaten soemarambah.

Ikoe Pangeran Dipati
Madangda miwah Pangeran nama Dipati Kedaton
Djeng Dipati Radjapoetra
Lan Dipati Awangga
Lan Djeng Pangeran Ratoe
Lan Dipati Pringgabaja.

Miwah Pangeran Dipati
Rawamenggaka ika
lawan Dipati Kaprabon
lan Dipati Radjakoesoema kang istri nama
Djeng Ratoe Arja Kidoel
Lan Djeng Ratoe Arja Wetan.

Ratoe arja Koelon malih
lan Ratoe Arjoe Paengah
miwah Ratoe Arja Elor
lan Ratoe Arja Kantjana
lan Ratoe Arja Kendra
lan Ratoe Mas Kiranahajoe
lan Ratoe Mas Nadjijah.

Ratoe Mas Rara Pawestri
lah ikoe poetra Kanoman
koemerab serta gelare
para Goesti hing Pakoengdja marena ingkang tedakan
ingkang ngasa ja sineboetaken nama Raradenan.

Sasoeka-soeka ning ngati
hing Tjarbon sakarsa-karsa
tanana doerga angampo
tjatjangkok-tjatjangkok ira
wangoen sakarsa-karsa Toemenggoeng pasitenipoen
tanopen Toemenggoeng nagara.

Rinijoeng Poenggawa Mantri
katak woes tanpa wangenan
hing ngadi-djadi Sang Katong
andjalana mangkoe redja
sakariping sewaka
Sang Ratoe tan nampik oeloen
ingkang ngolah niti pradja.

Anopen joeda nagari Sang Ratoe ngoembar langenan
kang maring sakoekoebane
amboeroe kidang mendjangan
andjadja wana wasa
ing ngiring sakoel paboeroe
moewa ingkang paninggaran.

Kesel andjadjaring roesit
noeli angoembara langenan
doemateng pagoenoengane
wani ming sangdjang Talaga
ana kalane jasa
babalongan adi langoen
ana hing sakarsanira.

Ing soember hing Linggardjati
waneh samoedran wangoenan
nawang gambir lajane
kesel angoela daratan
ameng-ameng paprahoe
konting hing madja laoetan.

Keseling madja djaladri
ming daratan angadoe matjan
den edoene lawan wong
hing Karangkeng wong kang nama
Ki Taroe lan Ki Woekoer
kang pada angadji timboel
adji girang sing Karang.

Ginawe bakti remening
pangameng-ngameng Nata
doek samana dodolane
wong tjilik taroeng lan matjan
lan banteng dadar tapa
lan den oena sikalakoe
dening kartane Sang Nata.


P A N G K O E R

Satoewhe hing ngagesang
koedoe bae ana roengsebing bresih
ana ingkang roesoeh-roesoeh
wong raraton ning kana
hing Goenoeng Galoenggoeng padja-padja Ratoe
bebresatan saking wetan
ngoelilip lakoe momori.

Momori hing Karadjahan
apinda-pinda Ratoe ngiroepi alit
ja ta wong Tjarbon angloeroeg
Mantri ingkang pranama
Saradjaja kalawan Ki Djajengsatroe
Astradjaja ja pon kesah
Angloeroeg sing Pakoengwati.

Kanoman lan Kasepoehan
samja loeroeg pan samja ganti goemanti
doemateng Goenoeng Galoenggoeng
pintening lami nira
graja-graja lan akeh ingkang kasamboet
marmane ika walanda
enggal pada anoeloengi.

Ingkang para kinapitan
Kapitan Ros kalawan Kapitan Moeris
Kapten TJina mapan meloe
Kapiten Boerwe ika
Kapitan Hongge lan Saradadoe nipoen miwah kang paranakan
den loeroeggaken adjoerit.

Pirang-pirang tamboer ika
saradadoe Walanda anggoentoeri
angelar pabantoe-bantoe wis pirang-pirang woelan
gennja gelar angloeroe ja hing Galoenggoeng
lawas-lawas kawatgata
roeroesit Galoenggoeng lari.

Boebar loeroede mingetan
woesing kreta tan nana oeni-oeni
ora kaja hing doemoewoe
koedoe bae kakenan
roesiting Kanoman
kapitena ja hing doedoe
Papatih hing Kasepoehan
kang nama Ki Arja Nadin.

Ngadjab loebering Kanoman
darapona djengger dadi sawidji
mila pitnahe matoer
maring Likman Walanda
jen wong Kanoman njimpen wong Boegis hing kidoel
kanggo angremek walanda
adjan hing Pakoengwati.

Lah ikoe marmine Soeltan
Soeltan Anom den benteng sawatawis
katiti tan wroehing hardjoe
ja ta ika kang poetra
ingkang nama Dipati Pringgabaja rengoe
anoesoel dateng kang rama
hing benteng dipoen lebeti.

Hing ngadangan hing Wanlanda
koedoe meksa akeh Walanda kemit
kang den adoe koembang kondoer
ja lan sampoen kepandak
kalih rama hing benteng sigra matoer
noehoen idene djeng rama
poen topi hamba koela srik.

Koela toempes poen Walanda
ingkang rama girap-girap adja Kjai
den eman ming anak poetoe
adja moerwa marah
adja sira darma mimiti hing doedoe temahe nak poetoe bendjang
kang roesak darma lakoni.

Ana dene diri ningwang
Allah oega ingkang angoedaneni
karanane anak poetoe bok ora kaja sira
aAloeng den ngati soekoere maring Jang Agoeng
djoegala awet hardja
noenggoe poesaka kang dinging.

Adipati Pringgabaja
sireping rengoe pitoetoeran kang sadjati
pareng Walanda angroeroe
kateranganing loemampah
Boegisnjata ana hing pasisir kidoel
sateh Boegis oemah-oemah
ora edang ora keding.

Njata doedoe sisipena
Doedoeminang sraja ngramek Walanda
lah ikoe marmitanipoen Soeltan
Anom loewaran
saking benteng salamet aloenggoeh Ratoe Walanda neda sapoera
Djeng Soeltan angapoenteni.

Liknan Pandemhir kang nama
………………………. saenggoe ati
………………………. kang waoe
Soeltan Badridin moela ……….
ingkang koela Kanoman ija ikoe Soeltan Goesti ija toenggal
kang nama Soeltan Badridin.

Doepi aneng kasepoewaning kang nama Abdoelmakarim
Samsoedin
ingkang moela nipoen
ingkang anama Soeltan
Kasepoehn ingksng djeneng Soeltan ikoe
genipoen djoemeneng soeltan
amoengan rolikoer warsi.

Anoeli ika soemala
adjedjegi joeswane hing ngaoeripa sangang dasa kalih tahoen
soemoeloer dateng poetra ingkang waoe Pangeran Dipati tangtoe
hing ngestrena djoemeneng Soeltan
nami Soeltan Djamaloedin.

Aneng pradja Kasepoehan
wong ngagoeng ahli soeloek hing Hjang Widi
kasengseming dera soegoel moerakaba hing soekma
anirna lir awoedjoed tjengeng ing tawadjoe
hing soepi kapangeranan madep hing djamaloellahi.

Kang katjarita lok salat
maring Mekah ingkang badan rokani
ja ikoe kang neroh lakoe
mila meled kang kramat.

Goenoeng Linggardjati den nawe doemoeloer
marek maring Lawangsanga
wong mahat aren andamping.

Padati toekoe kang lahang
salir parekan paa atoembas gendis
sawoering toetoeg alangoen
goenoeng kinarsa loenga
geblar tebih kadi panggenane maoe
malah ana kang kagawandeng ngitaring goenoeng balik.


M I D J I L

Warnanen kadanging Djamaloedin
kang nen angolosod
ingkang nami Pangeran Rerangen noehoen adjang adining
ngoerip
ming raka ngasjasih
ngalap manah loentoer.

Jen daloe soemonggon memeteki
angoeling aneng sor
koemlsepa hing djogan rakane
ija denining sanget aminta kasih
hing raka prakawis
adjangnging toemoewah.

Doeroeng bae dipoen katrloengi
hing panor samono
dennja ngalpoeka hing sihe kadange
sarja betjiking hing Walandi
oran nan kadi Djeng Pangeran ikoe.

Pramilane den rodjon hing Walandi
sedjane samonoden pirowang hing sagedene
dening tetor ingkang nami
Martanoes samsoeri
Ingkang djoendjoeng-djoendjoeng.

Ja mangkana tetor amedeki
hing ngadi Sang Katong hing Kasepoehan pang pinanggih adjek
djedjeging adajok Walandi
Soeltan DJamaloedin
mangihi tatamoe
risedenge etja alinggih.

Pangeran apanor
amedek hing ngajoenane rakane
ngatoeraken sekar kakalih
Sri Tjampaka poetih
atoere poenika.

Pepetetan kaola tembening
sekar ameng loro
gegel dateng raka sakalije
kang senoengal bada raka istri
kang senoengal raka Adji
poenika kang katoer.

Pareng tinampen kang sekar kakalih
denira Sang Katong
ja ta Walanda soerak sakabeh
nabda dalah ikoe wong sadjati
hing waong awawargi
atoet sasadoeloer.

Mesti olih adjang ngaoerip
maro salis katon
atas toenggil sagedene
ja toe Soeltan tan tangkat soelit
damoeloer kang dadi rampoenging tatamoe.

Lah ikoe marmane sinakolih
karerengen maro
koela balakang saking rakane
angsal patjatja aning djalmi
rong laksa amali
hing sakaprabon nipoen.

Pan maloeloe sing Kasepoehan kang prih
loeloenggoe samoo
Pangeran Arja Tjarbon djenenge
nanging satjitak Ratoe lilinggih
aneng Pakoengwati
djar karo sadoeloer.

Kalih Kandjeng Soeltan Djamaloedin
pareng sakadaton moenggoeh koeloni padawenane
pakontjara pinter hing ngabasoeki
prakara kang lair
ika estoe poendjoel.

Wit ning akal alan boedi raspati
ora nana loro
amoeng Arja Tjarbon kang den gawe
pangeraning kang para Goesti
wadining Adji
hing sawaktoe ikoe.

Djedjeg papat Ratoe Pakoengwati
Kesepoehan maro
Katjerbonan pon ikoe rajine
hing Kanoman kasekawan maring
Panembahan dadi
papat oemboel Ratoe.

Katjerbonan kang anjar doemadi
wadanangin Katong
rehing pinter hing Koepeni margane
dadine tinari-tari dingin
mabarang panri
ija maring ikoe.

Wantoe-wantoe Ratoe anjar dadi
gelar pandoem ming wong
singa tjina kang soegih den rampek
den gedekkaken ingkang ati
kinarja poenggawi
winagoen Toemenggoeng.

Ambrih gede tomboke angngapti
hing karsa Sang Katong
Pangeran Arja Tjarbon akale
ja kadoenga wangoen Soenjaragi
pinangkaning dai
ija saking ngikoe.

Pangrodjonge tjina soegih-soegih
doek waktoe samono
ili-ili jan ja saking rembang akeh
tjina soegih ingkang angili
kranawetan lagi
nagarane iboer.

Perang Troenadjaja doeroeng oewis
akeh tjina lolos
pada sira anggambangaken kapele
pan den oesoengi
hing Tjarbon angngoeb.

Pareng dipoen imponi
dening Arja Tjarbon
tangtoe dadi gedene atine
roeroebahe
kagiri-giri
apa karsa Adji tangtoene djoemoeretjeng.

Doek binangoen ikoe Soenjaragi
doek babad djamane
sewoe nem atoes woloe likoer
Boedjangga njarsa obah boemi
Katjarbonan Adji
hing sagelaripoen.

Wangoen saradadoe sarageni
sang keping bala wong
asoe paboeroe oeloek latoene
ora lawas ika toemoeli
Panembahan Adji
doegi adjalipoen.

Ja smoeloer ingkang poetra nami
Dipati samono
woes angadeg Panembahan linggihe
apa ingkang rama woes lalis
angreh adjang mangkin
desa teloeng poeloeh.

Panembahan alinggih wawasi
bartapane kahot
maring bangsa arab roemakete
Sajid-sajid akeh madeki
pan den woeri-woeri
minoele hing rikoe.

Remening tapa angoelangi salir
napsoe sanggeh pamor
ja hing lampah hig manah soekoerane tenatren
hing pakarjaning ali
tan katah den pikir
bala goeng nganggoer.

Ademing karja tan nana matari
Panembahan gone
beda kadji KaTjarbonan sahoere
panas gawene karananing
akeh kang dipikir
gelaring toemoewoeh.


D O E R M A

Ra lawas prawantoe olaking doenja
koendoe ana koelilip
gegering pinggiran
koelon ana hing desa
TJonggilis ana goeroesit
wong bang njarak Sjeh Joesoep ingkang nami.

Araraton rinoe boenhing kawoela bala
den tanggoeng pati oerip
marmaning doemadja
oreggingbala wita
kasoehoer arep noempasi
maring Walanda
sangkane den perangi
den loeroegi saking Tjarbon sing Djakerta
para Kapitan sami
gelar maloeroengan
ming Tjonggilis aperang
sawatara akeh mati
oemboel-oemboelan
wong Tjarbon ambantoni.

Mantri ingkang anama Astraditaja
Perwadjaja lan malih
oraming anggas ara moewa Koemendoer Adjar
sarta saradadoe pati
bala Makasar Kapitan Ros Bali.

Saking Banten pon bantoe mangkana oega
malah sing Banten roesid
ana pinangngeran ingkang seda hing rana
lah ikoe marganing dadi
Morgel Djakerta
wirang dadja ngebroeki
amijambeki kalawan para Kapitan
Sjeh Joesoep woes katjandak
ka benteng anang Batawi pan sineratan arak lan oejoeh andjing.

Malah sira Sjeh Joesoep pedjah djro pantjana
waktoe samana dadi
kasoehoer Walanda
noetoeg dennja pirowang
maring Ratoe Noesa DJawi kawilang bisa
anginger karta boemi.

Mila kangge paoegeran hing sak Djawa
aminahing roeroesit
palanglang bantjana
mila waktoe samana
ngoepadeni hing nagari.

Rempag-rempoeg maring poetoesing koekoeman
amor miloe ngoekoemi
tan arsa katilar
krana jen ana doerga
roeroesit ika kanggo hing
lah ikoe tjarat
jen ning akire ngoemandi.

Ora lawas Soeltan Goesti ing Kanoman
Badridin kang ngemasi
soemoeloering poetra
waoe ingkang anama
soeltan Tjarbon Mandoeradji
samangke dadja
Soeltan Anom Noeroedin.

Soeltan Kaliroedin toenggil poenika
soemoeloering Rama Dji
hing pradja Kanoman
dennja amangkoe redja
karta tana oena-oeni
geng alit soekakakang bawa Pakoengwati.

Soeltan Kaliroedin nenggeh poepoetra
nami Pangeran Gusti
lan Pangeran Kresna
lan Pangeran Wisnoentara
kang istri Ratoe Dipati
lan Ratoe Widjaja
lawan Ratoe Martasari.

Salamine Kaliroedin Mangkoeredja
ligan tahoen toemoeli
seda tilar doennja
soemoeloer ingkang poetra
kang nembe ing joermaneke
kalilas timoer doemadja
kang paman amakili
ingkang anama
Djeng Pangeran Dipati.

Djeng Pangeran Dipati Radjakoesoema ingkang ngolah
titi jatnaning nagara
angreh kagelar moelja
karta hing sagoena gati
rahardja poera
hing Kanoman bawa Adji.

Ora lawas Djeng Soeltan hing Kasepoehan
ingkang nama Djamaloedin
seda tilar doenja
soemoeloer dateng poetra
woes hingistren ngadeg Adji anama Soeltan
Radja Tadjoelngaripin.

Alim Kitab limpad maring basa Arab
nit jasa ngangit kadis
Kitab tjara Ngarab
angatjeki sapradja
Pakoengwati tana ngirib
hing kala hing basa
sagoedjija logawi

remen angintar Kalimah hing Ngilmoe rasa
hing tjetjelaningsoepi
hening hing Pangeran
Roeboebijah Jang Soekma
atjager wisik sadjati
doeweting Bengat
kang srih pinoesti pasti.

Angelaraken amanggoeron hing iktikad
mila kasoehoer dadi
Goeroe Ratoe moelja
Wakil moetlaking Allah
hing sagara Pakoengwati
ora lijan
nanging Padjoelngaripin.

Anggongon ni warangi apiking lampah
ambeningaken ati
kang abangsa soekma
kapangerananing Hjang singa Pandita kang loewih
pan minaketan
hing asil kang sadjati.

Kadji Abdoelmoetjhji
Panembahan Karang
Ki emas Saparwadi
lan Kjai Amjah
pan soer kang sena wita
karana Djatining wisik kimalaspa
Ki Goenoeng Tjinde malih.

Soetroeping lampah karoejaning manah
Hing esir kang sadjati
Rasaning itikad
Kasoetjijaning manah
Winoeri hing Djati salir
Kang sinoengkeman hingbangsa Goeroe Adji.


M E G A T R O E H

Tan anatara lamine waoe sang ratoe
KaTjarbonan kang nami
Arja Tjarbon seda sampoen
soemoeloer dateng kang siwi
kang raket kalijan Petor.

Petor ingkang nama Korneli Djongloet
kang ngangkat diri Narpati
hing KaTjarbonan kang soenoe
doemadi bisa anami
perhangkatan Soeltan Tjarbon.

Soeltan Tjarbon martawidjaja aloenggoeh
Djoeloeri rama kang lalis
Dadi moenda namanipoen
Doepeh ramane moeng olih
Asenggi bae Sang Katong.

Namging masih nama Pangeran doek maoe
doepi kawoeri kang siwi
soemoeloer toer djeneng Ratoe
pangkating koelit poetih
ingkang roemewang marono
wit ningakal boedi pon kadi hing maoekoekoeh ing joeda negari
bai Djawa kang dera poendjoel
jatnaning soedjana djawi
angintar krama Sang Katong.

Angoendaki Padjaksane hing sawaktoe ikoe
poetraning pragata Adji
Katjarbonan sila rampoeng
boeboentasaning pradong di
rampoenge ana hing kono.

Mila kotjap wadaning Ratoe
gemet kang boedi pikir
hing pada repaning koenggoeh
tan kewran hing ganal repit
awon pened kawaspaos
ing prakara kalangenan katan tiroe
pramila so Soenjaragi
menda hing natkala ikoe
tan pati kaisik isik antenge aneng Kadaton.

Tana lami hing karta bawaning Ratoe
noeli Soeltan Tjarbon
soemoeloer maring sadoeloer kang mangke den angkat malih
hing pranami Soeltan Tjarbon.

Soeltan salir pangritaning Pakoeng
lah ikoe doek djamaning
Adiwidjaja atiroe
rama aremaning rasmi
kalangenan hing kalangan.

Sampoernaning Soenjaragi waktoe ikoe
kang anggemeti sahadi
kapoeratining kalangoen
pan winangoen angoendaki
hing sapa kikirnan Tjarbon
ra nama kang mantari saking ikoe
atila hing Maespati
endah parawatan kosong.

Radoewe mas inten dipalaloe
sok doeweja oemah betjik
ingkang prajoga kadoeloer
hing sasamaning ngaoerip
hing pada-pada ning Katong.

Karemane malih jen lampah paboeroe
kidang mandjangan ana hing
alas sakoekoeban nipoen
dadi kasengseming ati
jan sampoen angoelah boeroean.

Ja kadoeng alas Soemedang den rangkoes
den boeroe kang isi roengsi
pangeran Soemedang moemboel
doemateng Morgel Batawi
ora trimah wong Tjarbon.

Gennja boeroe doedoe sakoekoeban nipoen
Soeltan Tjarbon dipoen panggil
hing pradataning Goepenoer pimrasila amangsoeli
jen ika kabara Tjarbon.

Tetengere beling kang ngetap ping kajoejoe Soemedang
ngoekoehi
endita tetangeripoen
wong Soemedang ora Bangkit
gawe katrangngan ning kono.

Ing pramila Morgel moetoes ja ika estoe
Tjarbon ingkang kadoeweni
Marmane sawaktoe ikoe
Soemedang koereh dening Katjarbonan doek samono.

Tanna lawas Soeltan Anom wapat sampoen
soemoeloer datang kang siwi
kang anembe oemoer sapoele
ingistren madeg Narpati
woes djoemeneng Soeltan Anom.

Soeltan anom Aboekeridin papat abipoen
reh hing masih timoer dadi
den wakili hing Toemenggoeng
Kjai Baoedengda wakil
kang gaib koelo bala wong.

Ja moelane den sakili Ki Toemenggoeng
krana drapon ngampil
jeng mengko sedeng pinoendoet
adja angel-angel maning
adja degeng adja alot.

Krana maoe doek kang rama wakil Ratoe
maring Pangeran doemadi
pareng sadenge pinoendoet
alot datan kena gampil
lah ikoe kang winingatos
ja hardjaning Kaniman sangsaja woewoeh
pakarta saja gampil
adiloellah kang den loeroe
prakara ning agama nabi
kang winoeri-noeri hing wong.

Ramane kang asalat sarta asoem
ikoe hing Kanoman jakti
ngatjekoe ibadah ipoen
gelar-gelar lakoe santri
njadji sembahjang tan tjoto.


L A D R A N G

Ora lawas noeli Panembahan lalis
mapan ika soemoeloer dateng kang siwi
woes hing ngistrenan
djoemeneng Panembahan Radja.

Anglaloerekaken maring kang joedi
pan mangkana
kapanditan kang den goni
sabar tawakal soeka lila ing manah.

Tan na lawas Soeltan Sepoeh lalis
mapan ika
soemoeloer datan kang siwi
hing ngestrenan inggih poenika Seltan Sena.

Kang paparab Kandjeng Soeltan Djenidin
kang anggelar ameng-amengan ripangih
eman mangoen dikir ingkang sarta kadam.

Pirang-pirang kadam manoesa penilih
dadaboesan kaloerijane wong soepi
pan amoerih lampahe Sjeh Abdoeldjelan.

Ingkang soepi amangeng badan rabani
nora lijan ija ngelmoe rasa maning
wis loenggoewe aneng pradja Kasepoehan.

Kang den goegoni poenika kang soepi
kadjatijan hing rasa wesesa batin
moela datan soemangganing bardjamoat.

Soepi ikoe kararepane ming sepi
mengko medal paramejaneng ripangi
andadar raken ing lampah hingk Wali jan.

Ra lawas Soeltan Tjarbon ingkang nami
Adiwidjaja seba kasihoere dening
moeng kang mantoe boja gadah poetra lanang.

Inggih poenika Soeltan Tjarbon ingkang nami Aboekajat
kang brangasaning kapti
datan kena wong salah ja pinedjahan.

Salah satitik ja noeli pinaten akekoela
bala kang kadengda pati
nanging ora sa oekoem lawan pradata.

Lah ikoe dadine kang tjiri waneji
ming Nalendra marmane dadi den basmi
kinendangaken lan ora ja sinoeloeran
ikoe poenggel Katjarbonan tan anoeli ora lawas.

Panembahan mapan lalis
pang mangkana poenggal ora sinoeloeran
ra lawan Soeltan Sena angemasi
sinoeloeran dening poetra ingkang nami
Soeltan Sepoeh Matangadji kang anglar.

Ingkang depok aneng doedoen mangadji
senggi sedja
babak lakoe maha jakti
ora kaja ora lali dening djaman.

Dadi migel hing ngakal lir pindah kagingsir
pan mangkana
akeh abdi den pateni
tanpo dosa bawaning gingsir kang akal.

Ing marmane hing Kraton den adegi
nami Soeltan
langgih rajine
dipoen soeboen naminipoen Soeltan Moeda.

Doepi waoe Matangadjo dipoen serik
disampoerna kaken lawan mati Sahid
ingging ranipoen lajan pradata dinoeloe.
Ra lawas hing Kanoman mapan inggih
winoersita Soeltan Keridin ngemasi
soemoeloer ingkang poetra woes ing ngistrena.

Kang paparab Aboetajib Oemam Moedin
waktoe ika obahing doroedjamani
akeh ewong raton ganti mrawasa.

Ing Kasepoehan Soeltan Moeda doek lalis
kasoeloeran dening kang poetra hing ngasrih
Soeltan Djoharoedin anenggeh ingkang paparab.

Ingkang nembe oemoeripoen sadasa warsi
rekening ika masih timoer den wakili
dening Kjai Djajadirdja wakil Nata.

Lawas-lawas iboere nagara dening
Tingarengan ana kang brandal tjilik
sirep ika kapoepoe tan nalawas.

Soeltan Imamoedin Kanoman angemasi tilar doennja
soemoeloer datang kang siwi
hing ngistrenan alinggih aneng Kanoman
kang sineboet namane Soeltan Kamaroedin
doek saman masih iboering nagari
dening akeh wong raraton babarandal.

Barandal rangin panjeleke anggoentoeri
doega harta ngobar pradja Pakoengwati
sengge pada amoeri radja Kanoman.

DJoemenga Soelta aneng Pakoengwati
mangka goena hing walanda andoeloeri
marmanipoen Pangeran Radja Kanoman.

Ija saking pakengdangan katoeran moelih
hing Pakoengdja den istreni madeg Adji
pan den paneji sapandjeneng kewala.

Namanipoen Soeltan Tjarbon amet nami nipoen nama
Djeng Soeltan Aboekeridin
waktoe ikoe ana maning KaTjarbonan.

Pan asele sing Kanoman kang anggoentosi
doepi bala den bagi teloe doek lagi
idjrah sewoe rangngatoes padlikoer warsa.


P O E T J O E N G

Ora lawas wong agoeng Prasman arawoeh
dennja amet goena
nagara Tjarbon
pradja teloeja kinen ikoe sebaha.

Asebaha hing dewek ke kang angratoe
emaban-embanira
ingat-ingatan sing Tjarbon
ingkang nama Kjai Nata Nagara.

Ingkang nama Raden Dipati kang mangkoe
Toemenggoeng titiga
Kasepoehan Kanoman
Katjrbonan seba hing kijambekira
ora lawas wong agoeng inggris arawoeh
mapan emban-embang kekendangan saking Tjarbon
ingkang nama Kjai Mangkoenagara.

Doeking djaman sewoe pitoeng atoes
patang poeloeh wasa
poendjoel sidji benere
idjarah sewoe rong atoes woloe likoer ja.

Lah ikoe wong Inggris ingkang asanggoep
anggolang nagara
Soeltan mroeka hing bagoesi
amoektija karija goeling lan dahar.

Soeltan teteloe anarimah hing patjijoen
tan ngasta nagara
anampeni pasejane
kang anggolong kang toengtoe maring Sang Nata.

Ora lawas Soeltan enggal sampoen
seda tilar doennja
poenggel tan risoeloere
kari loro djenengeng kang nama Soeltan

gantos teloeng tahoen ja mangkana soeltan Sepoeh
Djaharoedin seda
soemoeloer maring rajine
ing ngistrenan samana nama Soeltan.

Apeparab Soeltan Samsoedin poenikoe
hing waktoe samana
Sang Ratoe kari namane
parentahe Walanda ingkang anggolang.
Nrimah soekoer genting-genting ora poetoes
barkahe Soesoenan
kapinOendi hing ngaoebe
hing ngaoeban kang neng karamatoellah.

Kang winoeri-woeri dening anak poetoe
kang manah soekoeran
rahajoe hing saloenggoehe
ja salamet wong badami hing ngagesang.

Jen tjatoela hing badami lan lakoe
tantoe pada kebat
kendang saking negarane
sarta ora winoeri-woeri soeloeran.

Ja moelane Soeltan Banten waktoe ikoe
lebak galintoengan
bondan oran ana ratoene
ija sakinmg tjantoela sabda mring Walanda.

Tanalawas noeli ana roesoeh-roesoeh
wong raraton
nama bagoes Serit hing djenenge
ngangkat perang ngalojong lakoe berandal.

Sengge neda prasoedan gawening Ratoe
nanging amoedoesta
amiet singgih araraton
ora pira lawase toemoeli kena.

Kapoepoe hing hardja sirna wis koekoem
malah lami karta hing Tjarbon salir toemoewoehe
moendak oentoeng pangngoepa djiwaning tanda.

Golang pradja lan sarwaning kang tinandoer
ora lawas ika
jasa Wali binoerake
masdjid agoeng den dandani dadi anjar.

Dadi toedoeh jen dadi anjaring toewoeh
anjar hing nagara
doek samono hing babade
djaman kalih sewoe pitoeng atoes soewidak.

Nenem tahoen Djim awal woerining ikoe
lawas-lawas Soeltan
Sepoeh Samsoedin soemeren
babad sewoe pitoeng atoes pitoeng dasa.

Poendjoel loro ora toemoenten sinoeloer
banta kalih warsa
soemoeloer datang poetrane
hing ngitrenan djoemeneng nama Soeltan.

Gantos woeloeng tahoen Soeltan Anom laroet
soemoeloering poetra
hing tahoen ikoe hing ngistren
nami Soeltan ana hing pradja Kanoman.

Doek babading djaman Kalih nedeng sewoe
pitoeng atoes lawan
woeloeng poeloeh hing djedjege
kawroehan jen genting tan nana pegat.

Barkah hing soekoering abadami lakoe
betjik lawan ala ana roengoe di roengoe
bawaning kang basa kaselang hing poerba
Poerba nagara wong Walanda kang ngoekoep
Hing sanoesa Djawa.


Toetoege sinerat malem Kamis sasih DJoemalawah, tanggal 30 tahoen Be Hidjrah poeniki njerat angsale Soerengrana, poeniki wawaosan sedjarah Wali, saking wiwitan doegi ing wekasan, doemoegi dateng Soeltan Kasepoehan, Kanoman Penembahan, Katjarbonan noeli toetoege, teka ing akire pisan.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar